In onze moderne, hectische samenleving waar het vaak gaat om doen, presteren, bezig zijn, snelheid en kracht, wordt rust vaak gezien als soft of als een luxe die we ons niet kunnen veroorloven. We hebben er eigenlijk geen tijd voor. Als ik mensen vertel dat ik met mijn werk mensen uitnodig om ook te leren vertragen, verstillen, verzachten en rusten, krijg ik nog weleens terug “oh dat is niks voor mij. Ik ben meer van de actie, lekker doorgaan”. En dat is natuurlijk helemaal prima, maar je actie afwisselen met momenten van rustig aan doen is niet zweverig of een overbodige luxe, maar is pure noodzaak voor je algehele welbevinden. Altijd maar doorgaan, leven op kracht en te weinig rust nemen, kan ernstige gevolgen hebben voor je fysieke en mentale gezondheid.
Rust is een staat van je zenuwstelsel
De manier waarop we in ons dagelijks leven functioneren, of we meer in de doe staat staan en hoe we rust ervaren, heeft alles te maken met de staat van ons zenuwstelsel, in het bijzonder met het autonome zenuwstelsel. Ik noem dit deel van ons zenuwstelsel graag in het kort ANS (autonomie Nervous system)
ANS is het deel van ons zenuwstelsel dat verantwoordelijk is voor onbewuste automatische lichaamsfuncties zoals o.a. ademhaling, hartslag, spijsvertering, stofwisseling, immuunsysteem, hormoonhuishouding, en bloedsomloop. Maar de staat van ons bepaalt ook hoe snel of langzaam we ons door de dag bewegen, of we ergens in kunnen berusten of er tegen blijven strijden, of we ons ‘goed genoeg’ voelen of steeds maar ons best blijven doen, of we tevreden zijn of altijd meer willen, en ANS bepaalt ook of we kunnen kiezen voor rust, wat we vinden van rust nemen en hoe we rust nemen ervaren.
ANS bestaat uit twee takken: het sympathische zenuwstelsel en het parasympathische zenuwstelsel. Het sympathische zenuwstelsel zorgt dat we in actie kunnen komen. Het is als het ware het gaspedaal van ons lichaam. Het zorgt ervoor dat we kunnen doen, zin hebben, enthousiast zijn, krachtig zijn, en regelt onze vecht/vlucht reactie, wanneer we onder stress staan. In tegenstelling hiermee regelt het parasympathische zenuwstelsel de ontspanning en het herstel van het lichaam. Dit deel van je zenuwstelsel kan je zien als je innerlijke rem. Het helpt het lichaam kalmeren door processen zoals een lagere hartslag en een versnelde spijsvertering. Als we bedreiging ervaren, regelt deze zenuw de freeze reactie.
De rol van de nervus vagus
Een belangrijk onderdeel van ons parasympathisch zenuwstelsel is de nervus vagus. Deze zenuw ontspringt in je hersenstam, is de langste zenuw van het autonome zenuwstelsel, loopt door je hele (boven)lichaam, en is verbonden met al je organen. Het zorgt voor een goede werking van je organen, waaronder het hart, de longen en de organen van het spijsverteringsstelsel. Deze zenuw heeft als taak je parasympatisch zenuwstelstel te ondersteunen bij het steeds weer terug in balans te brengen (homeostase noemen we dat) van je lichaam door te verwerken, te verteren, en te herstellen. Deze zenuw stimuleert het zelfherstellend vermogen van het lichaam en werkt het best als we in rust zijn. Als je zenuwstelsel is balans is, wisselt het veerkrachtig af tussen sympathische en parasympatische staat, om je zo op een gezonde manier door je dagelijkse leven te navigeren en steeds weer terug in balans te komen.
Maar wanneer we chronisch ‘aan’ staan, altijd maar ‘gas geven’, actief en bezig zijn, en dat kan ook continu leuke dingen doen zijn, raakt ANS uit balans. Het is alsof je niet meer kan ‘remmen’, of je vergeten bent hoe dat moet. De nervus vagus kan dan minder goed z’n werk doen, omdat het sympathische zenuwstelsel continu wordt geactiveerd. Dit betekent dat er geen ruimte is voor verwerken, herstellen en verteren, oftewel om het lichaam weer gezond en in balans te laten komen. Continu ‘aan’ staan kan daardoor leiden tot allerlei (chronische) mentale en fysieke klachten.
Terwijl jij niks doet, is je lichaam iets heel belangrijks aan het doen.
Het is je misschien inmiddels duidelijk dat rust belangrijk is voor je fysieke en mentale gezondheid. Wanneer je voldoende rust neemt, krijgt je lichaam de kans om van de voortdurende ‘aan’ staat, steeds gemakkelijker terug te keren naar een staat van ontspanning en herstel. En misschien helpt het om je bewust te worden dat terwijl jij niks doet, je lichaam hele belangrijke dingen kan doen, zoals:
- Herstellen van de innerlijke balans van alle innerlijke processen zoals stofwisseling, spijsvertering, hormoonhuishouding, immuunsysteem.
- Het stimuleren van je zelfherstellend en zelfgenezend vermogen.
- Het verlagen van je stresshormonen als adrenaline en cortisol, wat ruimte geeft aan de productie van gelukshormonen.
- Verbeteren van je slaapkwaliteit: Als je overdag regelmatig tijd maakt voor rustmomenten, zorgt dat voor een betere slaap. Als je uit oververmoeidheid in slaap valt is je slaapkwaliteit veel minder dan wanneer je vanuit ontspanning in slaap valt. Tijdens de slaap kan het lichaam ook herstellen en verwerken, maar als het alles van de hele dag moet herstellen, en er nog veel stresshormoon in je lichaam aanwezig is, is het herstel veel minder.
- Goede werking van je immuunsysteem: De door rust geactiveerde nervus vagus ondersteunt een goed functionerend immuunsysteem waardoor ontstekingsreacties beter kunnen worden gereguleerd en het herstelmechanism in het lichaam gestimuleerd.
- Verminderen van gevoelens van angst en depressie: Wanneer het zenuwstelsel in balans is, voel je je minder angstig en heb je meer veerkracht om met de uitdagingen van het dagelijks leven om te gaan. Innerlijke rust en ontspanning op zenuwstelselniveau helpen bij het verminderen van symptomen van angst en depressie.
Hoe kan je meer rust integreren in je dagelijks leven?
In mijn yogalessen en trainingen help ik mensen om te begrijpen hoe je een onbalans in je zenuwstelsel kan herstellen. Je leert door kennis en vaardigheden hoe je je nervus vagus kan stimuleren en je sympathische zenuwstelsel tot rust kan brengen, om zo je innerlijke kalmte, herstel, balans, veerkracht en gezondheid te bevorderen. De manieren om dit te doen zijn niet moeilijk, het dagelijks doen is de grootste uitdaging.
Hier zijn enkele manieren van hoe je meer rust in je dagelijks leven kan brengen en daarmee je welzijn kan verbeteren:
- Creëer kleine pauzes in je dag. Momenten om terug te schakelen, ‘op adem’ te komen, in te checken, je schouders en je kaken te ontspannen.
- Adem!! Lang uitademen stimuleer je nervus vagus en helpt het parasympathische zenuwstelsel te activeren. Probeer elke dag ademhalingsoefeningen te doen, zoals bijvoorbeeld de 4-7-8 ademhaling, waarbij je vier seconden inademt, zeven seconden niks doet en acht seconden uitademt.
- Mindfulness helpt je mind tot rust te brengen en bewust te worden welke overtuigingen, aannames, gewoonten je steeds weer ‘aan’ zetten. Het helpt je zenuwstelsel in balans te brengen. Zelfs vijf minuten mindfulnessbeoefening per dag kan een groot verschil maken.
- Bewegen zonder streven. Hierbij bedoel ik rustig en moeiteloos bewegen zonder een bepaald resultaat te willen behalen. zoals yoga of wandelen in de natuur. Dit helpt bij het bevorderen van ontspanning en verbetert de werking van je nervus vagus.
- Rustige omgevingen creëren: Zorg ervoor dat je omgeving rustgevend is. Minimaliseer geluidsoverlast, creëer een rustige ruimte voor ontspanning, en vermijd overmatige prikkels (continu telefoon) die het zenuwstelsel kunnen overbelasten.
Kortom
Je zenuwstelsel speelt een cruciale rol bij het bewaken en herstellen van je gezondheid. Deze rol kan het zenuwstelsel het beste uitvoeren met een goed werkende nervus vagus. Deze belangrijke zenuw werkt vooral als je in rust bent. Nu je meer begrijpt hoe je zenuwstelsel werkt, snap je misschien dat in een wereld die continu lijkt ‘aan’ te staan, het essentieel is om zelf meer rust in jezelf en je leven te creëren. Door o.a. regelmatig tijd te nemen voor ontspanning, yoga, ademhalingsoefeningen, mindfulness en rustpauzes te nemen door de dag, kun je naast ‘aan’ staan en ‘gas geven’, ook leren ‘remmen’ zodat je vaker in de rust staat kan komen en daarmee je mentale en fysieke gezondheid actief en positief beïnvloeden.
Dankjewel voor je aandacht! Ik wens je een mooie en rustige dag vandaag! Misschien kan je vandaag eens vaker kiezen om te vertragen, te verzachten, te verstillen en tot rust te komen.