De afgelopen week vroeg iemand mij bij de mindfulnesstraining of ik met al mijn bewustzijnstraining nu mijn reacties altijd onder controle heb. Nou, nee hoor, was het maar zo. Mijn automatische piloot reageert ook nog momenten met een impulsieve reactie, voordat ik bewust ben wat er nou eigenlijk gebeurde, en hoe ik daar mee om wìl gaan.
Maar, wel veel vaker dan voordat ik mindfulness beoefende, brengt mijn verhoogde bewustzijn mij dat ik minder behoefte heb aan controle, meer vertrouwen ervaar om het onverwachte aan te gaan en mee te stromen en meer ruimte en vrijheid ervaar om te kiezen hoe ik wil omgaan met mezelf, de mensen om me heen en de situaties die op mijn pad voorbij komen. Want controle hebben we niet, maar wel invloed door onze keuzevrijheid.
Wel grappig want diezelfde dag kwam ik iemand tegen die me begroette met “Hey lang niet gezien! Alles onder controle?”
Waar komt die controledrang vandaan?
De drang naar controle kiezen we meestal niet bewust voor, die komt automatisch op uit ons automatische besturingssysteem. Dit innerlijke systeem heeft als doel om te zorgen dat we elke dag weer overleven. En controle, lijkt een bepaalde mate mate van veiligheid te geven. Als je van te voren al precies weet hoe de dingen gaan, wat er allemaal gaat gebeuren, hoe je moet zijn en moet doen, kan je je voorbereiden en dat geeft een veilig gevoel, en dat hebben we nodig.
Het menselijke automatische besturingssysteem is gebouwd op veiligheid. Het is geprogrammeerd om te zorgen dat je angsten niet uitkomen. Daarom wil het graag weten wat ons elk moment weer te wachten staat. Hiermee hoopt het te voorkomen dat we voor pijnlijke verrassingen komen te staan. Helaas leidt al deze controledrang tot een hoop stress. Meestal niet eens veroorzaakt door de onverwachte gebeurtenis waar je je niet op had voorbereid, maar door het proberen te voorkomen van onverwachte gebeurtenissen.
Controle als evolutionaire behoefte
Een veel voorkomende onbewuste angst is dat je in een onverwachte situatie komt, die je mogelijk niet aan zou kunnen, of waar je fouten zou kunnen maken, of emotioneel zou kunnen worden. En dat willen we niet. Daardoor zou mogelijk je behoefte om erbij te horen, te voldoen, gewaardeerd, geaccepteerd en geliefd te worden in gevaar kunnen komen. Dat is onze grootste angst. En daarom wil jouw automatische besturingssysteem het liefst alles controleren en vooruit plannen. Zodat je weet wat je kan verwachten, dat alles blijft gaan zoals het ging en dat alles vooral bekend en zeker is, zowel in je binnenwereld, als in je buitenwereld. Verandering, uit de comfortzone, spannende, nieuwe dingen of iets wat anders gaat dan verwacht, wil het vooral niet. Onze controledrang is dus een evolutionair biologisch en automatisch gegenereerde behoefte, om daarmee onze grootste angst te voorkomen.
We hebben geen controle
Controle willen hebben is een onrealistisch streven, want als er 1 ding zeker is, is dat alles aan verandering onderhevig is. Dagelijks krijg je weer te maken met nieuwe dingen of dingen die anders gaan dan verwacht, dat is niet te voorkomen, daar kan je je niet altijd al van te voren op voorbereiden of tegen beschermen.Het leven is dynamisch, en je weet nooit precies wie of wat je op een dag gaat tegenkomen, Natuurlijk heb je wel een bepaald beeld, en dat is fijn, dat geeft je houvast. Maar het is fijn als dit beeld een voorkeur is, en geen moeten.
Er is een andere manier
Naast een automatisch besturingssysteem, hebben wij ook bewuste hersenen. Hiermee onderscheiden we ons van andere zoogdieren en kunnen we bewust worden van onze automatische neigingen en kiezen om niet vanuit automatische patronen, maar bewust te kiezen hoe je wilt omgaan met jezelf, de mensen om je heen en de situaties die op je pad voorbij komen. Met dit bewustzijn kan je bewust worden wat jou angsten en behoeften zijn, en hoe je jezelf hierin kan geruststellen en zelf veiligheid kan creëren. Door meer bewust in jezelf en je leven aanwezig te zijn, creëer je ook meer keuzevrijheid. Dit bewustzijn kun je trainen. Je kunt je innerlijk besturingssysteem trainen om minder automatisch en meer bewust te zijn en te leven. Mijn trainingen en behandelingen begeleiden je hierbij.
Controle loslaten begint in je lichaam
Maar hoe kan je dan die controle drang loslaten? Controle loslaten is geen kwestie van doen, maar meer een kwestie van laten. Het is een kwestie van toelaten. Toelaten van de waarheid dat we geen controle hebben. Maar we hebben wel invloed. Als zich een onverwachte situatie voordoet, of dingen lopen anders dan je gedacht had, heb je de keuze over hoe je er mee om wilt gaan.
En, nog belangrijker: controle loslaten speelt zich niet (alleen) af in je hoofd, maar vooral in je lichaam. Als je controledrang actief is, is ook je lichaam aangespannen en meer in stress-staat. Maar andersom geldt ook, als je lichaam in stress-staat is, heb je veel meer de neiging om controle te willen hebben dan wanneer je lichaam ontspannen is. Zo draai je in een gespannen cirkeltje rond.
Als je merkt dat je in controle drang schiet, is het daarom belangrijk eerst je lichaam tot rust te brengen en te ontspannen. Het gevolg hiervan is ook dat je automatische hersenen meer tot rust komen en je bewuste hersenen meer ruimte krijgen. En zijn deze hersenen waarmee je je automatische neiging tot controle kan onderzoeken (waar ben ik bang voor?) en kan kiezen voor een meer helpende reactie.
Controle loslaten in 5 stappen
1. Als je voelt dat je in de controle drang schiet is de eerste stap stoppen met waar je mee bezig bent.
2. De tweede stap is voelen waar je lichaam gespannen voelt, en daar alle ruimte aan geven. Ja durven zeggen tegen wat je voelt. De spanning, het ongemak. En als je hoofd er van alles van vindt, breng je je aandacht steeds opnieuw weer terug naar voelen.
3. De derde stap is ademen. Elke inademing is een gelegenheid om toe te laten, ruimte te geven wat je voelt in je lichaam, elke uitademing een gelegenheid om weerstand los te laten, te verzachten en te ontspannen.
4. De vierde stap is nog eens voelen. Voelen hoe ruimte ontstaat, hoe het van binnen steeds een beetje zachter en stiller wordt.
5. En de laatste stap is jezelf de vraag te stellen waar je bang voor bent als je de controle zou loslaten en de situatie zou toelaten precies zoals ie is. In deze stap kan je dan ook kijken wat je nodig hebt en hoe je meer vertrouwen kan creëren en gebruik maken van je keuzevrijheid.
Adem maar dieper in, en lang en langzaam uit en laat los. Want door los te laten, komt er ruimte en kan het nieuwe ontstaan. Echte controle betekent dat jij kan loslaten wat jij kiest om los te laten. Adem maar vertrouwen in, stel je maar voor dat je vertrouwen veel meer toe laat in je leven. Echt diep vertrouwen inademen, en controle uitademen, dat is wat we veel meer mogen doen.