December is voor velen een drukke tijd. Kadootjes kopen, kerstmenu’s bedenken, boodschappen doen, dingen afronden of juist nog voor het einde van het jaar opstarten. En het bijzondere is, zelfs als je dit allemaal niet hoeft, voelt deze periode toch vaak onrustig. Als een soort van eindsprint naar het einde van het jaar toe.
Grote kans dat je (in deze periode) het gevoel hebt dat je continu ‘aan’ staat. En als je uiteindelijk uitgeput in je bed stapt ’s avonds , gaat ‘aan’ gewoon door. Piekeren, rusteloos, de todo lijst voor morgen nog even doornemen. Of je valt wel in slaap, maar wordt midden in de nacht wakker, en bent ook gelijk klaarwakker, je staat weer ‘aan’ Of eigenlijk, je staat nog ‘aan’.
Aan staan ontstaat in je lichaam
Aan of rust (voor het gemak noem ik het hier ‘uit’ staan wordt geregeld door je autonome zenuwstelsel. In het engels Autonomic Nervous System, kortweg ANS. De voornaamste taak van ANS is zorgen dat we veilig zijn en in leven blijven. ANS bestaat uit een sympathisch (aktie) en een parasympatisch (ontspanning) deel. Zonder dat wij ons hiervan bewust zijn is ANS continu bezig om zowel onze binnen- als buitenwereld te scannen en het risico op ‘gevaar’ in te schatten. Wanneer ANS onveiligheid of gevaar ervaart, zet het onze automatische stress respons in gang. We staan ‘aan’.
En met gevaar, bedoel ik niet echte levensbedreigende situaties. Alles wat ’te’ voelt, te veel, te snel te overweldigend, te druk, te weinig tijd, te veel te doen, maar ook deadlines, drukke agenda’s, moeilijke collega’s, continue persoonlijke ontwikkeling (nog niet goed genoeg zijn), en zo kan ik nog een poosje doorgaan, zijn allemaal triggers voor ANS om in de aanstand te gaan en/of te blijven.
Het ‘waarom’ van continu aan staan
We zijn als samenleving de laatste decennia zo gewend om ‘aan’ te staan. Wist je dat we op één dag ongeveer evenveel prikkels te verwerken krijgen als iemand in de oertijd gedurende zijn hele leven? Kun je je voorstellen wat dat betekent voor ANS, dat als taak heeft om deze prikkels allemaal te verwerken?
De wereld mag de afgelopen eeuwen dan wel in een hoog tempo veranderd zijn, ANS verandert niet zo snel mee. Het gevolg is dat we, om alles bij te houden en te kunnen verwerken, continu aan ‘moeten’ staan. Terwijl het voor onze mentale en fysieke gezondheid noodzakelijk is om ook regelmatig de uitknop te kunnen vinden. De ontspanningsmodus van ons zenuwstelsel zorgt namelijk naast ontspanning ook voor verwerking, heling, het goed functioneren van onze spijsvertering, stofwisseling, immuunsysteem, en alle andere interne processen die onze gezondheid waarborgen.
Maar we raken er steeds meer aan gewend, het wordt onze nieuwe normaal om constant bezig te zijn, dingen te doen, onze handen te laten wapperen. En als we niets aan het ‘doen’ zijn, dan kijken we wel op onze telefoon zodat we alsnog iets te doen hebben.
We zijn dit zo gewend zelfs, dat het zomaar kan dat het super oncomfortabel voelt om echt niets te doen. Letterlijk stil te zitten, dat maakt ons ongemakkelijk. Er ontstaat bijvoorbeeld onrust en de to-do’s of ideeën vliegen door onze hersenpan heen. Poefffff daar gaat ie, die gedachtentrein, en de onrust neemt met de gedachte toe. Tot op het punt dat we het niet meer houden, ons hoofd het heeft overgenomen en we vervolgens opstaan om weer te gaan doen. Op de korte termijn voelt dat dan toch fijner.
Het ‘gevaar’ van continu aan staan
Je zou misschien denken, dat is toch niet zo erg, aan staan en lekker (continu) bezig zijn. Nee, op korte termijn misschien niet. De aktie stand van ANS stimuleert je om iets te gaan doen, om stappen te zetten, alert te zijn en enthousiast. Je hebt deze stand nodig om uitdagingen aan te gaan en tot veranderingen te komen in je leven.
Maar niet continu. Continu ‘aan’ staan, betekent continu productie van stress hormonen, continu een snellere adem, snellere hartslag, sneller hersenritme. Je draait op adrenaline, terwijl je energie niveau steeds meer afneemt. De aanstand wordt je nieuwe normaal, met alle gevolgen van dien:
Je lichaam raakt oververmoeid Er gaat teveel aandacht en energie naar doen, en te weinig naar rust, en herstel, wat nodig is voor het goed functioneren van je organen, spijsvertering, hormoonhuishouding, immuunsysteem, slaaprite en alle interne processen die door het parasympatische deel van ANS worden geregeld. In gedrag merk je dat je sneller geïrriteerd bent, de dingen meer persoonlijk opvat, minder veerkracht hebt, niet meer goed kan relativeren, constant op je hoede en alert bent, je het idee hebt dat je met alles iets moet. En om t allemaal niet te voelen zoek je afleiding: je stort op je werk, of zoekt continu afleiding met je telefoon of Netflix.
Veel mensen die ik begeleid vertellen me dat ze voor ontspanning meer zijn gaan wandelen. Moeten wel minimaal 10000 stappen per dag zijn (lekker ontspannen ;-)) Of ik hoor dat ze meer tijd maken om te gaan lezen. Maar wel boeken waar je wat aan hebt, kennis en doe (zelfhulp) boeken (ook lekker ontspannen;-)) Ofwel, als we dan onszelf kunnen zetten tot iets wat benoemd wordt als ontspanning, wordt er toch weer een prestatie aan gekoppeld, wat de aanstand nog steeds op aan houdt.
Breng zelf je ANS in balans
Continu presteren, iets bereiken, veranderen, verbeteren, jezelf bezig houden, of voor pampus op de bank liggen. Het lijkt wel alsof we leven tussen helemaal ‘aan’ of helemaal ‘uit’. Tussen de hele dag doen, en ’s avonds uitgeblust op de bank liggen Netflixen. Terwijl we het best functioneren, en ons het meest gelukkig voelen in het midden. In het midden waar balans is tussen doen en zijn, tussen inspanning en ontspanning. Hoe kom je nu weer in het midden? Hoe breng je ANS in balans? Door je meer bewust te worden van de werking van ANS. Wat zet je in de aanstand, waar ontspan je van? En hoe is het met die balans, elke dag opnieuw? Je dagen, bezigheden creëren rondom die aan- en uit stand van ANS.
In mijn trainingen leer ik je over ANS. Hoe ANS werkt, hoe je je aan-stand herkent, wat je kan doen om ANS in balans te brengen. En het is niet moeilijk, het vraagt alleen om naar jezelf, je denken en je doen te durven kijken, bewust te worden van het waarom achter je denken en doen, en vervolgens een nieuwe manier aan te leren. Stap voor stap naar ANS in balans.
Tips voor meer balans in ANS
Ik deel graag alvast een paar simpele tips waarmee je zelf ANS meer in balans brengt. Deze tips zijn vooral gericht op het fysiek activeren van het parasympatische deel van ANS, waardoor automatisch het sympathische deel meer tot rust komt. Deze oefeningen zijn een mooi begin, maar voor je ANS echt in balans, vraagt het om meer de diepte in te gaan, en je stresstriggers, -patronen, en -autmatismen onder de loep te nemen.
- Adem! Besteed aandacht aan je ademhaling. Adem langer uit dan in. Langer uitademen, zonder te forceren natuurlijk, stimuleert je parasympatische ANS
- Gorgelen. Onder de douche of na het tandenpoetsen gorgelen. Het ontspanningsdeel van je zenuwstelsel loopt door je keel en wordt door gorgelen gestimuleerd
- Neuriën. Ook met neuriën wordt het ontspanningsdeel van ANS gestimuleerd.
- Oogbewegingen. Heel ontspannen je ogen naar rechts bewegen en daar 40-60 seconden zo moeiteloos mogelijk houden, en vervolgens doe je het zelfde naar links.
- Pak je rust momenten. Zonder telefoon, televisie, boek of andere afleiding. Bijvoorbeeld als je koffie of thee drinkt, doe alleen dit. Zit met je kopje, voel de warmte, ruik, proef….. en adem..
Het lijkt simpel, maar deze kleine tips hebben grote invloed op ANS, en brengen ANS weer steeds een beetje meer in balans.