You find freedom inside, nowhere else.
In the heart of every being is that one space which is free,
which is filled with peace, and which is full of love”
– Prem Rawat –
Afgelopen vrijdag was het 5 mei, de dag waarop we vieren we dat we in Nederland in vrijheid leven, nadat we op 4 mei de mensen hebben herdacht die ons leven in vrijheid mogelijk hebben gemaakt. Ik vind het zo mooi en belangrijk dat we daar aandacht aan blijven geven, en letterlijk en figuurlijk stil bij blijven staan. Daarbij vind ik 5 mei ook een mooie dag om ons te bezinnen op het belang van vrijheid en om ons te realiseren dat vrijheid kwetsbaar is. Vandaag wil ik een stilstaan bij onze oerbehoefte aan vrijheid en onze ervaring van vrijheid.
Wij leven in een vrij land. Natuurlijk hebben we in ons land wel regels en/of beperkingen waar we het niet altijd mee eens zijn. Maar voor het grootste deel zijn we in ons dagelijks leven vrij om te kiezen wat we willen. Ja er zijn verplichtingen en dingen die moeten, maar we zijn in ons dagelijks doen en laten vrij van gevaar en/of onderdrukking en hebben de mogelijkheden om onze dagen zelf in te vullen en vorm te geven. (Ik ga er even vanuit dat jij als lezer je in een veilige leefsituatie bevindt).
De afgelopen jaren hebben we ook in ons land kunnen ervaren wat beperkingen met je ervaring van vrijheid doen. Door de Corona maatregelen en de lockdown, voelden veel mensen zich beperkt in hun vrijheid. Dat wat zo normaal en vanzelfsprekend voor ons was, was ineens niet meer of nog maar heel beperkt toegestaan. In deze tijd werd het zo duidelijk dat we als mens een enorme behoefte hebben aan vrijheid en we ons niet graag laten beperken door allerlei regels, moeten en niet mogen. We raken dan zo gefocust op wat er niet is en niet kan, dat we geen mogelijkheden en ruimte en dus geen vrijheid meer ervaren.
Maar wat is vrijheid dan precies?
Is vrijheid leven zonder regels, precies zoals je het wil, of zoals je gewend bent te leven? Of is vrijheid steeds weer de ruimte en mogelijkheden zien in de beperkingen die er zijn? Want zelfs in de ogenschijnlijk meest uitzichtloze omstandigheid hebben we keuzes en vrijheid. Hoe klein ook, er is altijd iets wat wel kan, wat er wel is. We hebben niet altijd invloed op de omstandigheden waar we ons in bevinden, maar wel de vrijheid om onze reactie te kiezen. Om te kiezen hoe we ergens mee om willen gaan, om te kiezen of je iets wat je is overkomen, mee blijft sjouwen, of jezelf bevrijd van de last. Er is een vrijheid die er altijd is: en dat is de vrijheid om te kiezen.
Dit lijkt misschien gemakkelijk gezegd, maar ik ervaar zelf dat dit bewustzijn mij helpt met mijn kleine en grotere uitdagingen in mijn leven. En ik ken moedige mensen in mijn omgeving die met deze mindset hun uitdagende omstandigheden (hebben) overwonnen. En ik heb veel gelezen van Nelson Mandela, Victor Frankl en Edith Eger, en al deze mensen zeggen hun afschuwelijke omstandigheden te hebben overleefd door gebruik te maken van hun keuzevrijheid. Ze hadden niks te kiezen over hun omstandigheden, maar wel over hoe ze hier mee om gingen. Die keuzevrijheid gaf deze bijzondere mensen de kracht om door te gaan. De kracht om zichzelf te bevrijden van de omstandigheden waarin ze terecht waren gekomen. Zowel in de situatie, als toen ze letterlijk bevrijd werden.
“Between stimulus en respons there is a space.
In that space is our freedom to choose our response.
In our response lies our power and our growth”
– Viktor E Frankl –
“As I walked out the door towards the gate
that would lead to my freedom,
I knew if I did not leave my bitterness and hatred behind,
I’d still be in prison”
– Nelson Mandela –
“In the end it’s not what happens to us what matters most,
it’s what we choose to do with it”
– Edith Eger –
De biologische behoefte aan vrijheid
Een van onze oer basis behoeften is keuzevrijheid. Het is een biologische noodzaak. We hebben keuzevrijheid nodig om ons automatische overlevingssysteem (ANS) tot rust te kunnen brengen. Keuzevrijheid geeft je de ruimte te kiezen om stil te staan of te bewegen, dichterbij te komen of te vermijden, je te verbinden of je te beschermen. Wanneer deze biologische noodzakelijke keuzes worden weggenomen, of wanneer we denken of het gevoel hebben dat we vast zitten zonder keuze opties, wordt onze automatische overlevings-/stressreactie geactiveerd.
Deze biologische behoefte maakt dat we ons niks willen laten opleggen, of nergens toe gedwongen willen worden. Ons automatische biologische systeem wil altijd opties hebben om te kunnen kiezen. Dat is wat ons een ontspannen en vrij gevoel geeft. Als dit gevoel van keuzevrijheid beperkt wordt, of we denken dat het beperkt wordt, ervaren we stress. Stress vernauwt ons waarnemingsvermogen en doet onze aandacht focussen op wat er niet is en wat er niet kan.
Terwijl we zelfs als onze keuzevrijheid beperkt wordt, altijd nog een bepaalde mate van keuzevrijheid hebben. En toch ervaren we dit niet zo en maken we zo weinig gebruik van deze keuzevrijheid. Dat komt doordat onze stressreactie (of bij velen chronische stress) ons in die automatische overlevingsreactie houdt. We denken en doen onbewust, zien alleen de onmogelijkheden en beperkingen, denken en handelen op basis van gewoonten en automatismen, en als iets niet gaat zoals we willen dat het gaat, gaan we er de strijd mee aan (stress).
We beperken onze vrijheid ook zelf (onbewust)
Als we op automatische piloot leven, worden onze keuzes onbewust gemaakt. Je doet wat je altijd al deed en je reacties zijn gericht op aanvallen of beschermen. Misschien herken je wel bij jezelf dat je, als je het gevoel hebt dat je moet of je gedwongen voelt en geen keuze hebt, je machteloosheid, irritatie of stress ervaart en je hoofd een lawine aan gedachten produceert over de beperkende of gedongen situatie. Doordat we zo met die gedachten bezig zijn, beperken we ons zelf vaak onbewust van onze vrijheid. We zoeken de oorzaak buiten onszelf, of we geven de schuld aan iets buiten onszelf, terwijl we de vrijheid in onszelf kunnen vinden. Het enige wat nodig is, is meer bewust aanwezig zijn in je leven.
Het zijn niet de beperkende omstandigheden die ons de vrijheid ontnemen, maar onze gedachten over de beperkingen. Het gebrek aan vrijheid ontstaat in ons hoofd, door wat er tussen onze oren gebeurt. Want het zijn alle gedachten, verwachtingen, angsten, oordelen en afhankelijkheden die je onvrij maken. Als je jezelf van deze beperkende gedachten bevrijd, ga je weer ruimte, mogelijkheden en vooral keuzevrijheid ervaren.
Door meer bewust te zijn, kan je bewust kiezen je minder leiden door al je beperkende en piekerende gedachten en creëer je de ruimte en mogelijkheid om bewuste en meer helpende keuzes te maken. Je hebt niet altijd keuze in wat er op je pad voorbij komt, maar je hebt altijd de keuzevrijheid in hoe je ermee om gaat. Keuzevrijheid ervaren en er gebruik van maken. Zelf kiezen wat je denkt en wat je doet.
Vrijheid in denken geeft je ruimte. Denken in mogelijkheden. Er is zo ongelofelijk veel mogelijk… Wat mij betreft is dit alleen al een heerlijke gedachte. Wat kan ik nu zelf doen om te realiseren wat ik graag wil? Hoe kan ik mijn geloof in een goede afloop een enorme boost geven? Hoe kan ik meer vertrouwen creëren? Welke mogelijkheden zijn er? Wat kan wel?
Creëer je eigen vrijheid
Tijdens mijn wandeling op de Camino Portugues werd ik me bewust dat het fijne gevoel wat ik ervaarde, het gevoel van vrijheid was. Gewoon zijn. In het moment. Stap voor stap. Zonder verwachtingen en oordelen. En meer nieuwsgierigheid, verwondering, dankbaarheid en tevredenheid. Geen gedachten aan hoe dingen zouden moeten zijn. En dingen meer nemen zoals ze komen. Niet gelaten of passief. Maar nieuwsgierig. Het leven minder serieus nemen en meer genieten. Minder moeten meer mogen . En er meer de lol van inzien. Dat is voor mij vrijheid, en dat is wat ik kies om mee te nemen op mijn dagelijkse pad. En me elke dag weer aan te herinneren. Ik kan mijn eigen vrijheid creëren. Het zit niet in mijn omstandigheden, maar in mijn keuzevrijheid hoe ik om ga met de omstandigheden.
In mijn mindfulnesstrainingen geef ik je de kennis en vaardigheden om jezelf te bevrijden uit je ‘kooi’ van de beperkingen die je tussen je oren onbewust creëert, en meer te gaan genieten van de vrijheid die er altijd is om te kiezen. Kiezen hoe je omgaat met jezelf, de mensen om je heen en de situaties die op je pad voorbij komen of zijn gekomen.
Ik ben heel benieuwd: Wat betekent vrijheid voor jou, en hoe kan je daar binnen de mogelijkheden die er zijn, ruimte aan geven?